Urlop wychowawczy osoby prowadzącej działalność a staż urlopowy

Osoba prowadzi działalność gospodarczą od kilku lat. Ma małe dziecko. Chciałaby zawiesić firmę i skorzystać z urlopu wychowawczego oraz mieć opłacane przez ZUS składki ubezpieczeniowe.

1) Czy będzie to możliwe, jeśli w tym czasie zatrudni się na etacie?

NIE. Osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które prowadziły działalność gospodarczą przez co najmniej 6 miesięcy (do tego okresu wlicza się okres pobierania zasiłku macierzyńskiego), podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz zdrowotnemu, jeżeli zawieszą jej wykonywanie w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Ubezpieczenia z tego tytułu mogą trwać przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. W przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, ubezpieczenie może trwać przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. W tym czasie składki emerytalno-rentowe oraz zdrowotną opłaca za nią ZUS (ze środków budżetu państwa).

Po zawieszeniu firmy w CEIDG zgłoszenia przedsiębiorcy do odpowiednich ubezpieczeń dokona ZUS, ale dopiero po złożeniu przez niego w organie rentowym właściwych dokumentów, tj.: skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka, oświadczenia o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalno-rentowym i zdrowotnemu oraz orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka (jeżeli dziecko posiada takie orzeczenie). Objęcie ubezpieczeniami nastąpi od dnia wskazanego w oświadczeniu o zamiarze podlegania nim, jednak nie wcześniej niż od dnia złożenia tego oświadczenia w ZUS. Ostatnim dniem ubezpieczenia będzie dzień wskazany w oświadczeniu jako dzień zakończenia sprawowania tej opieki.

Taki przedsiębiorca zostanie objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi oraz zdrowotnym, pod warunkiem, że nie będzie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie będzie posiadał innych tytułów do tych ubezpieczeń (np. nie będzie pracował na etacie).

2) Czy okres opłacania przez ZUS składek z tytułu opieki przedsiębiorcy nad małym dzieckiem wlicza się do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego?

Okres zatrudnienia posiadany przez pracownika ma istotny wpływ na nabycie prawa i wysokość wielu świadczeń lub uprawnień ze stosunku pracy, w tym uprawnień urlopowych. Wymiar urlopu wypoczynkowego jest bowiem bezpośrednio powiązany z posiadanym przez pracownika okresem zatrudnienia i wynosi:

20 dni - przy stażu pracy poniżej 10 lat,
26 dni przy co najmniej 10-letnim stażu pracy.

W przypadku gdy prawo do określonego uprawnienia pracowniczego zależy od ogólnego stażu pracy (tak jak przy urlopie wypoczynkowym), do stażu tego wlicza się okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają zaliczeniu do stażu pracy.

Do okresu zatrudnienia uwzględnianego w stażu urlopowym wlicza się okres urlopu wychowawczego, ale wykorzystanego wyłącznie w ramach stosunku pracy przez pracownika etatowego (art. 186⁵ K.p.). Zaliczenie wspomnianego urlopu do okresu zatrudnienia następuje w dniu jego zakończenia. Poza tym istotne przy ustalaniu stażu urlopowego są tzw. okresy zaliczalne (patrz ramka). Żaden przepis odrębny nie przewiduje jednak wliczania do stażu pracy okresu prowadzenia działalności gospodarczej czy czasu sprawowania przez przedsiębiorcę opieki nad małym dzieckiem, z tytułu której ma opłacane składki emerytalno-rentowe oraz zdrowotną. Nie jest to więc okres uwzględniany w stażu urlopowym.

Niektóre okresy zaliczalne uwzględniane w stażu urlopowym
Okres zaliczalny	Podstawa prawna zaliczenia
Okres nauki w wymiarze określonym w Kodeksie pracy	art. 155 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510)
Okres korzystania z urlopu wychowawczego w ramach stosunku pracy	art. 186⁵ K.p.
Udokumentowane okresy pracy za granicą	art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 690 ze zm.).
Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium z tytułu odbywania stażu	art. 79 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Okres czynnej służby wojskowej	art. 313 ustawy o obronie Ojczyzny (Dz. U. z 2022 r. poz. 655 ze zm.).
Praca w indywidualnym gospodarstwie rolnym	art. 1 ustawy o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990 r. nr 54, poz. 310)