Podejmowanie pracy na urlopie rodzicielskim i wychowawczym

Wielu pracowników nie zamierza rezygnować z aktywności zawodowej w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego i wychowawczego. W łączeniu pracy i funkcji rodzicielskich pomagają im odpowiednie regulacje Kodeksu pracy, dopuszczające wykonywanie pracy w trakcie wymienionych urlopów. Niektóre wątpliwe kwestie związane ze stosowaniem tych regulacji wyjaśniają stanowiska resortowe.

Praca na rodzicielskim

Pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego może go łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (art. 182^1e K.p.). Pracownik, który chciałby skorzystać z tego uprawnienia, musi złożyć wniosek w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim w terminie 21 dni przed planowanym podjęciem pracy.

W przypadku podjęcia pracy na urlopie rodzicielskim następuje podział tego urlopu na część zagospodarowaną na pracę i część (wynoszącą co najmniej połowę wymiaru etatu) poświęconą wyłącznie na opiekę nad dzieckiem w ramach wspomnianego urlopu. W konsekwencji łączenie pracy z urlopem rodzicielskim nie powoduje zmiany pierwotnego wymiaru etatu pracownika. W związku z tym pracodawca nie może formalnie obniżyć tego etatu. Może natomiast, zgodnie z art. 80 K.p., który stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, obniżyć poziom wynagrodzenia.

Należy dodać, że pracownik łączący pracę z urlopem rodzicielskim może korzystać w trakcie takiej pracy z urlopu wypoczynkowego w dotychczasowym, pełnym wymiarze (20 albo 26 dni), ale udzielanego na tyle godzin, ile miał świadczyć pracę w czasie urlopu wypoczynkowego.

Wątpliwości w sprawie grafiku i nadgodzin

Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim. Pracownik może mieć przy tym określone propozycje w sprawie ustalenia obowiązującego go rozkładu czasu pracy w tym czasie. Może się jednak pojawić pytanie, czy sugestie pracownika w sprawie określonego układu grafiku są obowiązkowe dla pracodawcy.

Pośrednio odpowiedź na tę wątpliwość może wynikać z przepisu dotyczącego charakteru wniosku pracownika w sprawie łączenia pracy z urlopem rodzicielskim. Generalnie jest on wiążący dla pracodawcy, ale nawet, gdy został złożony w terminie, w określonych sytuacjach może być odrzucony przez pracodawcę. Tym bardziej wydaje się to dopuszczalne w przypadku "zwykłego" wniosku o ustalenie zaproponowanego przez pracownika rozkładu czasu pracy - co potwierdziło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w swoim stanowisku (patrz ramka).

Resort rodziny wypowiedział się również w innej wątpliwej kwestii związanej z wykonywaniem pracy na urlopie rodzicielskim, tj. w sprawie możliwości polecenia pracy w nadgodzinach w czasie tej pracy. W tym przypadku Ministerstwo uznało, iż wymaganie od pracownika łączącego pracę z urlopem rodzicielskim (np. w ramach 1/2 etatu), aby przyszedł do pracy w godzinach pomiędzy wymiarem niepełnego etatu a pełną dniówką, jest bezpodstawne. Należy bowiem mieć na uwadze, że w przypadku takiego pracownika część etatu, która nie jest zagospodarowana przez pracę, należy do urlopu rodzicielskiego i pracownik nie może w tym czasie wykonywać pracy. Ewentualnie praca w nadgodzinach może być podjęta po upływie całej dniówki, w tym tej jej połowy, która była objęta urlopem rodzicielskim.

Wychowawczy a praca

Pracownik w czasie urlopu wychowawczego ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, pod warunkiem że praca nie koliduje ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem (art. 186² § 1 K.p.). Przepisy Kodeksu pracy nie określają, jaki wymiar pracy podjętej na urlopie wychowawczym gwarantuje, że osobista opieka nad dzieckiem zostanie zachowana. W piśmiennictwie z zakresu prawa pracy przyjmuje się, że podjęcie pracy w granicach do połowy etatu nie narusza obowiązku sprawowania wspomnianej opieki.

Praca na urlopie wychowawczym podjęta u dotychczasowego pracodawcy powinna być innego rodzaju niż ta, którą pracownik świadczył dotychczas. W podstawowym stosunku pracy pracownik korzysta bowiem z urlopu wychowawczego i urlop ten obejmuje cały etat, w ramach którego udzielono urlopu. Podjęcie pracy na urlopie wychowawczym powinno więc nastąpić na podstawie odrębnego stosunku prawnego - pracy lub nawiązanego na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zatrudnienie można podjąć u tego samego lub innego pracodawcy.

"W przypadku łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu to pracodawca ustala pracownikowi rozkład jego czasu pracy (...).

(...) w przypadku łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest możliwe polecenie pracownikowi pracy ponadwymiarowej (wykraczającej poza godziny jego pracy zaplanowane w rozkładzie czasu pracy w ramach 8-godzinnego dobowego wymiaru jego czasu pracy). Przykładowo, jeżeli pracownik w danym dniu ma zaplanowane 4 godziny pracy (od 8⁰⁰ do 12⁰⁰) i w następnych 4 godzinach (od 12⁰⁰ do 16⁰⁰) korzysta z urlopu rodzicielskiego, nie jest możliwe polecenie pracownikowi pracy ponadwymiarowej (np. pomiędzy godziną 12⁰⁰ a 14⁰⁰). (...) wydaje się natomiast możliwe polecenie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych z przyczyn, o których mowa w art. 151 § 1 Kodeksu pracy. Przykładowo, jeżeli pracownik w danym dniu ma zaplanowaną pracę w godzinach 8⁰⁰-12⁰⁰, a z urlopu rodzicielskiego korzysta w godzinach 12⁰⁰-16⁰⁰, to pracodawca może polecić mu pracę nadliczbową począwszy od godziny 16⁰⁰ (...)".