Gazeta Podatkowa nr 46 (983) z dnia 10.06.2013

Urlop wychowawczy to dodatkowe rozliczenia do ZUS

W przypadku gdy pracownica przebywa na urlopie macierzyńskim i ZUS wypłaca jej z tego tytułu zasiłek macierzyński, w zasadzie pracodawca jest wtedy zwolniony z rozliczania za nią składek ubezpieczeniowych. W comiesięcznych rozliczeniach przekazywanych do ZUS musi tylko wykazywać w odpowiedni sposób przerwę w ich opłacaniu. Jeśli jednak bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracownica skorzysta z przysługującego jej prawa do urlopu wychowawczego, pracodawca zostaje wtedy obciążony dodatkowym obowiązkiem. Jego zadaniem jest rozliczanie składek ZUS za taką osobę.

Płatnik zasiłku rozlicza składki

Pracownik, który przebywa na urlopie macierzyńskim, ma wypłacany z tego tytułu zasiłek macierzyński. Przez cały okres, za który jest on wypłacany, taka osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Składki na te ubezpieczenia rozlicza jednak ten podmiot, który wypłaca pracownikowi zasiłek macierzyński.

Jeśli zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS, to wtedy też ZUS pełni rolę płatnika składek za osobę pobierającą ten zasiłek. W takim przypadku w okresie pobierania przez pracownika zasiłku macierzyńskiego pracodawca wykazuje go w raporcie ZUS RSA (z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia). Podaje w nim jedynie informację o okresie przerwy w opłacaniu "pracowniczych" składek ubezpieczeniowych z powodu pobierania przez zatrudnioną osobę zasiłku macierzyńskiego. Informację tę oznacza odpowiednim kodem, tj. 311.

Zmiana płatnika

Jeżeli pracownik skorzysta z przysługującego mu prawa do urlopu wychowawczego bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, nakłada to na pracodawcę obowiązek rozliczania za osobę zatrudnioną składek ubezpieczeniowych do ZUS. Osoba korzystająca z urlopu wychowawczego podlega bowiem obowiązkowo - o ile spełnia oczywiście odpowiednie warunki - ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu (patrz tabela).

Obowiązek naliczania składek w tym przypadku spoczywa na pracodawcy i - co istotne, składki te nalicza się w nieco inny sposób, aniżeli składki "pracownicze". Jednak może on rozpocząć ich naliczanie dopiero po otrzymaniu od pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym oświadczenia o braku innych tytułów do ubezpieczeń oraz braku prawa do emerytury lub renty.

Zgłoszenia do ubezpieczeń osoby przebywającej na urlopie wychowawczym dokonuje się wyłącznie poprzez wykazanie jej z rozliczonymi składkami w imiennym raporcie miesięcznym:

• ZUS RCA - jeśli podlega zarówno ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, jak i ubezpieczeniu zdrowotnemu lub
   
• ZUS RZA - jeśli podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Jako kod tytułu ubezpieczenia podaje się 12 11 X X.

Oprócz tego przez cały okres korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego, pracodawca powinien wykazywać go w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RSA z "pracowniczym" kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 01 10 oraz kodem przerwy:

• 121 - jeśli urlop wychowawczy został udzielony na podstawie art. 186 § 1 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
   
• 122 - jeśli urlop wychowawczy został udzielony na podstawie art. 186 § 2 K.p.

Wysokość podstawy i składek

Wysokość składek ubezpieczeniowych, wyrażona w procentach, jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych i wynosi:

• emerytalna - 19,52% podstawy wymiaru,
   
• rentowa - 8% podstawy wymiaru,
   
• zdrowotna - 9% podstawy wymiaru

Za osoby przebywające na urlopie wychowawczym składki te finansuje w całości budżet państwa. Pracodawca jedynie je rozlicza, ale ich nie opłaca. Zsumowane składki emerytalno-rentowe z raportów ZUS RCA (jako finansowane przez płatnika) powinny być wykazane w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA jako składki finansowane przez budżet państwa (w bloku IV pola 10, 11 oraz 12).

Podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych dla osób, o których mowa, stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop, nie wyższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Co istotne, ma tu zastosowanie zasada proporcjonalnego zmniejszenia podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych, jeśli są one naliczone tylko za część miesiąca.

Z kolei podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych (obecnie 520 zł).