Dokumenty dotyczące urlopu wychowawczego

Problematykę urlopów wychowawczych regulują przepisy art. 186 i nast. K.p. oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. poz. 1139).

Urlop wychowawczy jest zwolnieniem od pracy udzielanym na wniosek pracownika-opiekuna małego dziecka w celu sprawowania nad nim osobistej opieki. Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje pracownikowi, który legitymuje się co najmniej 6-miesięcznym okresem zatrudnienia, do którego zalicza się wszystkie poprzednie okresy pracy.

Urlop wychowawczy może trwać do 36 miesięcy, przy czym po jednym miesiącu urlopu zostało oddane do wyłącznej dyspozycji każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka z osobna. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów, zatem w przypadku wykorzystywania uprawnienia przez jednego z rodziców lub opiekunów, urlop może trwać co najwyżej 35 miesięcy.

Urlop wychowawczy jest udzielany na równych prawach pracownicy i pracownikowi. Jednocześnie z uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich, z tym że ograniczenie to nie obowiązuje przez okres 4 miesięcy, podczas których osoby te mogą jednocześnie korzystać z tego uprawnienia. Tak wynika z art. 186 § 6 K.p. oraz art. 189¹ K.p.

Uwaga! Jak stanowi art. 186 § 5 K.p. skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka urlopu przynależnego tylko jemu. W pierwszej kolejności wykorzystuje się więc "nieprzenoszalną" część urlopu należną każdemu z rodziców, wynoszącą 1 miesiąc.

Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze 36 miesięcy, jeżeli:

• drugi rodzic nie żyje,
   
• drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska,
   
• drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Pełny wymiar urlopu przysługuje także wówczas, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna.

Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa wyżej, może być udzielony kolejny urlop wychowawczy - w wymiarze do 36 miesięcy (podobnie jak przy urlopie "podstawowym" - z przeznaczeniem 1 miesiąca do wyłącznej dyspozycji jednego z rodziców), jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Urlopu udziela się na wniosek pracownika, co oznacza, iż ma on charakter fakultatywny. Pracodawca jest związany terminowo złożonym wnioskiem w sprawie tego urlopu. Dokument należy złożyć w formie pisemnej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym pracownik zamierza korzystać z urlopu. Jeśli wniosek zostanie złożony bez zachowania dwutygodniowego terminu, to pracodawca udziela urlopu nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia przez pracownika wniosku.

Wniosek o urlop wychowawczy powinien zawierać:

• datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu,
   
• okres urlopu, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko,

liczbę części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.

Do wniosku dołącza się pisemne oświadczenie drugiego rodzica-opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu we wnioskowanym okresie, a w innym przypadku, pisemne oświadczenie o okresie, w którym zamierza on jednocześnie korzystać z tego urlopu. Oświadczenie to nie jest wymagane w sytuacji, gdy drugi rodzic nie jest uprawniony do urlopu wychowawczego z powodu ograniczenia albo pozbawienia go władzy rodzicielskiej, lub ograniczenia albo zwolnienia go z opieki, a także gdy zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. We wskazanych sytuacjach do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza się odpowiednio:

• prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu drugiemu rodzicowi władzy rodzicielskiej albo o pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej,
   
• prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu albo zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka,
   
• pisemne oświadczenie potwierdzające, że zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania pisemnego oświadczenia drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.

Pracownica występująca o urlop wychowawczy, od kilkunastu miesięcy pozostaje w nieformalnej separacji z mężem i nie ma z nim żadnego kontaktu. Nie posiada też informacji o aktualnym miejscu jego pobytu. W tej sytuacji, wobec niemożności uzyskania jego oświadczenia o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego, pracownica może załączyć do wniosku pisemne oświadczenie w tej sprawie.

Rodzic lub opiekun dziecka składający wniosek o urlop wychowawczy w wymiarze pełnych 36 miesięcy (lub część urlopu, która łącznie z poprzednimi daje 36 miesięcy) zawiera we wniosku oświadczenie wyjaśniające podstawy na jakich ubiega się o pełny jego wymiar, a ponadto dołącza:

• jeżeli drugi rodzic nie żyje - akt zgonu tego rodzica,
   
• jeżeli drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska - prawomocne orzeczenie sądu o ubezwłasnowolnieniu tego rodzica, dokument potwierdzający jego niepełnoletność, gdy rodzice dziecka nie są małżeństwem, albo prawomocne orzeczenie sądu o ustaleniu ojcostwa, w którym sąd nie przyznał ojcu władzy rodzicielskiej,
   
• jeżeli drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu - prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu go władzy rodzicielskiej albo o jej ograniczeniu lub zawieszeniu,
   
• jeżeli dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna - prawomocne orzeczenie sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo o zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki.

W razie wnioskowania o urlop z tytułu niepełnosprawności dziecka należy też dołączyć orzeczenie potwierdzające tę niepełnosprawność.

Przykład wniosku o urlop wychowawczy oraz oświadczenia drugiego rodzica o braku zamiaru korzystania z uprawnienia

Pracodawca udziela urlopu wychowawczego na okres wskazany we wniosku. Urlop wychowawczy nie musi przy tym przypadać bezpośrednio po urlopach związanych z opieką nad małym dzieckiem (podstawowym i dodatkowym macierzyńskim albo na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskim), a także mieć charakteru ciągłego.